De opstandelingen in de Tachtigjarige Oorlog werden met verschillende namen aangeduid, afhankelijk van de context en het perspectief:
Generieke termen:
- Opstandelingen: Deze neutrale term duidt simpelweg op degenen die in opstand kwamen tegen de Spaanse heerschappij.
- Rebellen: Deze term heeft een negatievere lading en suggereert dat de opstandelingen zich schuldig maakten aan verzet tegen de wettige autoriteit.
- Geuzen: Deze term, afgeleid van het Franse "gueux" (bedelaars), werd oorspronkelijk spottend gebruikt door de Spanjaarden, maar werd later met trots door de opstandelingen omarmd.
Termen die religie benadrukken:
- Ketters: Deze term werd door de katholieke Spanjaarden gebruikt om de protestantse opstandelingen te beschuldigen van afwijking van de ware religie.
- Nederduitse gereformeerden: Deze term benadrukt de religieuze identiteit van de opstandelingen, die zich voornamelijk tot het calvinisme bekeerden.
Termen die leiderschap benadrukken:
- Orangisten: Deze term verwijst naar de aanhangers van Willem van Oranje, de leider van de opstand.
- Statenpartij: Deze term duidt op degenen die de gewesten vertegenwoordigden in de Staten-Generaal, het politieke orgaan van de opstandige gewesten.
De term die het meest werd gebruikt, hing af van de periode en de spreker. In het begin van de oorlog werden de opstandelingen vaak "rebellen" of "ketters" genoemd. Later, naarmate de opstand succesvoller werd, werden termen als "geuzen" en "Orangisten" gebruikelijker.
Naast de bovenstaande termen werden er ook tal van andere, meer specifieke termen gebruikt om de opstandelingen te beschrijven, zoals "watergeuzen" (zeelui die in opstand kwamen) en "bosgeuzen" (opstandelingen die in de bossen opereerden).
De keuze van de term is dus belangrijk, omdat deze de houding van de spreker ten opzichte van de opstand kan onthullen.